Levinas’ta Merhametsiz Adaletin Biçimsizliği

Özet

Levinas, Batı felsefe geleneğine egemen olan  şiddet, kötülük ve adaletsizliğin, ontolojik düşünüşün ana hattını oluşturan ve birer tahakküm aracı olarak nitelendirilen Aynılık ve Bütünlük fikrinin Başka’ya ve Başkası’na yaşam hakkı tanımayan kaynakları aracılığıyla gerçekleştirildiğini ileri sürer. Levinas’ta ontoloji ile etik arasındaki ilişkinin çatıştığı ve etiğin ilk felsefe olduğu savunusu, ontolojik, etik ve politik tüm tartışmaların merkezinde yer alır. Bu düzlemde açığa çıkan adalet tartışması da kökenini, ontolojik ve etik karşıtlığın tartışmalı zemininde bulur. Adalet talebi önce, Ben ile Başkası ilişkisindeki yüz’ün etik görünümüne, sonra da yüz yüze etik ilişkiyi kesintiye uğratan Üçüncülerin toplumsal yaşamdaki simetrik hak talebine yerleşir. Adalet kavramıyla birlikte düşünmeye alıştığımız özgürlük fikriyse Aynılık fikrinin Başka ve Başkası’nı yok etme gücü nedeniyle Levinasçı asimetrik etik ilişkiden dışlanır ve hiçbir zaman etik ilişkinin koşulu olarak beliremez. Etik ilişkide yüz yüze olmayı, varlıktaki çıkarına karşı ilgisiz kalmayı ve Başkası için olma’yı ilke edinen etik ben’in karşısına, tekil ilişkideki yüz yüzeliği, asimetriyi bozan ve toplumsal ilişkide simetriyi talep eden Üçüncü taraf çıkar. İşte o andan itibaren sevgi, merhamet ve bağışlamak olarak düşünülen adalet, kutsi etik anlamından uzaklaşmaya, biçimsizleşmeye ve politik bir forma bürünmeye başlar. Levinas’ta
karşılaştırılabilir ilişki kipindeki politik adalet, etik ben’in Başkası karşısındaki sonsuz sorumluluğuna sınır getirmekte ve Üçüncülerin hak ve özgürlüklerini korumak adına politik yaşamda ontolojik düzlemin kurallarına öncelik vermektedir. Levinas’ın Başkası ve Holocaust fikri etrafında  şekillenen siyaset ve adalet kuramı, politik alana ait normların başına buyruk
bırakılamayacağı ve bu alanın etik düzleme ait sonsuz aşk, sevgi, merhamet ve fedakârlıkla şekillenmesi gerektiği, böylelikle etik adaletin insanlar arası normları yeniden inşa etmeyi sağlayacağı çağrısıyla görünür hale gelir. Makalede, Levinas’ın adalet olmaksızın merhamet olanaksızdır ve merhamet olmaksızın da adalet biçimsizleşir sözünden hareketle, önce adaletin etik ve
politik alandaki ikili görünümü örneklerle izah edilecek, sonra da etik ve politika birlikteliğiyle şekillendirdiği etik adalet çağrısının, toplumsal ve politik meseleleri irdelemede ve çözüm üretmede işlevsel olup olmadığı tartışılacaktır.